Miłoradzice

Kościół p.w. św. Trójcy

Kościół parafialny w Miłoradzicach stanowi przykład wielofazowej, wiejskiej budowli sakralnej, łączącej cechy gotyckie, manierystyczne i barokowe. Na uwagę zasługuje wzniesiona przy świątyni ok. 1690 r. barokowa kaplica grobowa rodu von Mohl, zdobiona bogatą dekoracją sztukatorską o proweniencji włoskiej.

Historia
Pierwsze wzmianki o istnieniu parafii w Miłoradzicach pochodzą z 1298 i 1345 roku. Obecny kościół wzniesiono w XV w., w 1520 r. został przejęty przez gminę ewangelicką. W 1629 r. świątynię rozbudowano z fundacji ówczesnego właściciela dóbr ziemskich Dawida von Mohla. Następnie w 1674 r. kościół gruntownie przebudowano, realizując m.in. lożę kolatorską. Ok. 1690 r. wzniesiona została kaplica grobowa rodu von Mohl, zdobiona bogatą dekoracją sztukatorską o proweniencji włoskiej. Po 1945 r. świątynię rekatolicyzowano, w 1958 r. erygowano parafię rzym.- kat. pw. Trójcy Św.
Kościół restaurowany w XIX w., został częściowo zniszczony w czasie działań wojennych w 1945 roku. Odbudowany w l. 1967-1971, remontowany był w 1978 roku.

Opis
Kościół usytuowany w centrum wsi, otoczony cmentarzem, który ogradza ceglany, tynkowany mur.
Świątynia gotycko-barokowa, orientowana, murowana z kamienia i cegły, tynkowana. Założona na planie prostokąta, jednonawowa, z niewyodrębnionym prezbiterium oraz czworoboczną wieżą od zachodu, przechodzącą w ostatniej kondygnacji w oktogon. Nawa i wieża oszkarpowane, wieża zwieńczona hełmem z latarnią. Otwory okienne doświetlające nawę ostrołukowe, dach ponad głównym korpusem budowli dwuspadowy. Przy prezbiterium od pn. usytuowana jest zakrystia z lożą kolatorską, nakryta dwuspadowym dachem z manierystycznym szczytem, który dekorują kartusze herbowe i data 1674. Loża otwarta do prezbiterium arkadami, przekryta polichromowanym stropem z emblematami i przedstawieniem figuralnym. Na elewacjach kościoła wmurowane figuralne płyty nagrobne i epitafia z XVI i XVII wieku.
Przy prezbiterium od wsch., barokowa kaplica grobowa rodu von Mohlów z kryptą (ok. 1690 r.), zdobiona bogatą dekoracją sztukatorską, opatrzona herbami i tablicą inskrypcyjną. W narożnych niszach ustawione pełnoplastyczne figury Wiary, Miłości, Nadziei i Sprawiedliwości; na sklepieniu umieszczone emblematyczne medaliony z klepsydrami oraz putta ujmujące banderole.
Wyposażenie kościoła: manierystyczny ołtarz gł. z ok. 1640 r., ambona z 2 ćw. XVII w. i 1674 r., chrzcielnica z 1696 roku.
Oprac. Beata Sebzda

• Tekst pochodzi z portalu Zabytek.pl

A teraz kilka słów o historii miejscowości z podaniem poszczególnych jej właścicieli.
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy 19 marca 1267 r. w dokumencie papieża Klemensa IV, potwierdzającym prawo klasztoru trzebnickiego do dziesięciny ze wsi Miloradici, co powtórzono następnie w urbarzu trzebnickim z 1410 r. Osada wymieniona w 1298 r. jako lokowana na prawie niemieckim (K. Klose), powstała prawdopodobnie na starszym korzeniu. Według spisu z 1613 r. sporządzonego dla księstwa legnickiego w Miłoradzicach mieszkało 14 kmieci i 15 zagrodników. W 1789 r. osada liczyła 10 kmiecych gospodarstw pańszczyźnianych, 13 wolnych i 15 zagrodników omłockowych oraz 15 chałupników.
W l. 30. XX w. na pd.-zach. od siedliska wsi założono kolonię domów mieszkalnych, zapewne dla pracowników fabryki filcu, należącej do dominium.
Pierwszymi znanymi właścicielami dóbr ziemskich byli bracia Stenzel i Kontze Pripticzer z Dzierżoniowa, którzy 15 stycznia 1488 r. sprzedali je swemu szwagrowi Baltzerowi Mohl wraz z terenem o nazwie Überschaar, Übischer, położonym między Zwierzyńcem (Dittersbach), Gogołowicami i Miłoradzicami, identyfikowanym przez K. Klosego ze wsią Miłosna.
W 1500 r. majątek należał do Georga von Schwenz, a następnie w latach 1506-1699 ponownie do rodu von Mohl, przy czym jako kolejni właściciele wymienieni zostali: w 1506 r. Balzer, w 1518 r. Christoph, w 1551 r. Nicolaus, w 1563 r. Friedrich, w 1584 r. David, w 1620 r. Friedrich oraz w 1699 r. Nicolaus von Mohl. W 1587 roku urodził się tutaj Abraham von Schweinitz, zmarły w 1659 roku w Chocieborowicach.
Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej posiadłość w 1649 r. pozostawała całkowicie niezamieszkała. Do połowy XVIII wieku dobra musiały należeć do rodziny von Wiese und Kaiserswaldau, gdyż w 1739 roku urodził się tutaj Maximilian Sigismund, zmarły w 1796 roku w Stargardzie. A od połowy XVIII wieku dobra należały do rodziny Nickisch von Rosenegk. I tutaj należy wymienić kilku przedstawicieli tej rodziny a mianowicie: Diepranda Gottloba Wilhelma, zmarłego tutaj w 1761 roku, Ferdinanda Gustava Ernsta urodzonego tutaj w 1762 roku i tutaj zmarłego w 1772 roku, Karla Gottloba Wilhelma urodzonego tutaj w 1764 roku, Heinricha Ernsta Gottlieba urodzonego tutaj w 1766 roku, Ernsta Heinricha Gottlieba urodzonego także w 1766 roku, Renata Juliane Henriette urodzoną w 1765 roku, Charlotte Ernestine Henriette urodzoną w 1769 roku, Wilhelma Gustava Ferdinanda urodzonego tutaj w 1801 roku i tutaj zmarłego w 1821 roku, Emila Theodora Ferdinanda urodzonego tutaj w 1806 roku, Emma Henriette urodzoną w 1811 roku oraz Heinricha Ferdinanda Wilhelma urodzonego w Krościnie Wielkiej koło Trzebnicy w 1736 roku a zmarłego w Miłoradzicach 4 listopada 1801 roku a którego sarkofag zachowany jest do dzisiaj. W 1789 r. dobra należały do Ferdinanda Wilhelma von Nickisch Rosenegk, który w l. 1764-1794 sprawował urząd starosty powiatu lubińskiego. Obejmowały wówczas dom pański i 3 folwarki oraz folwark w Miłosnej. Po śmierci Ferdinanda majątek odziedziczył jego syna Heinrich Gottlieb (1766-1832). W międzyczasie wymieniana jest Amalia Barbara Leopoldine Antonia Franziska von Welczek zd. von Strachwitz, urodzona w 1797 roku w Łabędach na Górnym Śląsku a zmarła tutaj w 1818 roku. A po niej przez krótki okres czasu dobra należały do rodziny von der Lancken, gdyż jej przedstawiciel Carl Friedrich Philip Ferdinand zmarł tutaj w 1837 roku, a następnie rodziny von Üchtritz-Steinkirch. W 1845 r. wzmiankowano panią Sophie Amalie Mathilde von Üchtritz, z domu księżną von Nostitz, zmarłą w 1847 roku a w l. 1870-1886 Maxa von Üchtritz (w 1886 r. majątek dzierżawił Bohde). Kolejnymi właścicielami posiadłości byli wzmiankowani: w l. 1891-1905 Ernst Meyer, w l. 1909-1912 kapitan Carl von Jena, a następnie w l. 1917-1926 major Hans Fhr. von Schleinitz, poseł okręgowy i naczelnik urzędu (Amtsvorsteher).
W 1930 r. majątek należał do towarzystwa ziemskiego Grund u. Boden. Akt.-Ges. für Realwerte Berlin, z administratorem Blasiusem Weißem. W 1936 r. dobra zostały rozparcelowane przez Śląskie Towarzystwo Ziemskie z Wrocławia i podzielone na 17 części. Wyłączono z nich posiadłość leśną (Forstgut) o powierzchni 389 ha (w tym 2,5 ha parku), którą kupił Franz Hoppe.
W l. 1891-1926 folwark w Miłosnej został oddzielony od Miłoradzic i włączony do posiadłości ziemskiej Zwierzyniec (Herrschaft Dittersbach). Po 1926 r. przyłączony ponownie do Miłoradzic, w 1930 r. został znów wydzielony, a następnie wykupiony w 1934 r. przez rodzinę Bodhe, dzierżawiącą go od 1876 r.
Gospodarstwo nastawione było na hodowlę bydła, owiec i świń, do dominium należał też młyn parowy, mleczarnia i fabryka filcu, założona przed 1824 r. i wzmiankowana w l. 1917- 30 oraz szkółka z sadzonkami drzew, w tym także leśnych.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1540. Mohle, Frdr. v. Muelredlitz auf Dromsdorf u. Frau.
• 1540. Mohle, Ludemilla, geb. Schkuppin.
• 1544. Moll, Marg. v., geb. Lossin, Frau des Nickel v. Moll.
• 1551. Moll, Nickel v. der Elder zu Mulredlitz.
• 1569. Mohl, Magd, v., geb. Falkenhainin.
• 1572. Mohl, Dor., geb. Braunin.
• 1588. Panwitz, Urs. v., geb. Mollin.
• 1589. Schweinitz, Anna v., geb.Niebelschitzin, gest. 158.
• 1592. Malleschlich, v., geb. Schkoppen.
• 1598. Schweinitz, Frdr. v.
• 1603. Mohl, Davidt v., auf Mühlredlitz.
• 1628. Mohl, Hedw. v., geb. v. Schweinichen.
• 1628. Mohl, Nicklaus v.
• 1629. Mohl, David's v., Gattin.
• 1673. Ebersbach, Mar. Magd., geb. Scholtz, Pastorin.
• 1699. Mohl, Niclas v., auf Mühlraedlitz.
• 1699. Mohl,Mar. Elis. v., geb. . . . . . . .

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabsteine mit den Figuren der Verstorbenen:
  1) abgetreten, vor dem Altar liegend: Anno domi(ni) M°ccccc l2 (1512) ist gestorben der erbar und woltuchtiger' beilcze' mol den montag nach he ...
  2) für Margarete geborene Lossin von Kniegnitz, Hausfrau Nickel Mohl's des Älteren zu Mühlrädlitz, + 1544.
  3) für diesen selbst, + 1557, farbig behandelt.
  4) eine Frau, + 1592.
  5) Herrn Friedrich von Schweinitz, + 1598.
  6) eine Frau, + 1599.
  7) Herrn David von Mohl auf Mühlrädlitz, + 1603 doppelt, einmal farbig behandelt.
  8) Herrn Melchior von Mohl auf Mühlrädlitz, + 1620.
  9) Hedwig von Mohl, geborene Schweinichen, + 1628. Fast alle übertüncht.
• Kleines Epitaph aus Sandstein in roher Ausführung,
• für Herrn Friedrich Mohle von Muelredlitz, + 1570 und seine Frau Ludmilla, geborene Tschkuppin, + 15.., früher bemalt, jetzt getüncht. Das Mittelfeld zeigt den Gekreuzigten, darunter die Familie des Verstorbenen kleinen Maßstabes.
• Dgl. für Ursula geborene Mollin, Witwe Georgs von Pannwitz zu Pohlschildern, + 1581. Dargestellt ist die Verstorbene, vor dem Gekreuzigten kniend.
• Dgl. für einen Ritter, der mit seiner Familie vor dem Gekreuzigten kniet, + 1569 (?). Ungefüge.
• Dgl. in Tafelform, für Anna, geborene Niebelschütz, Hausfrau Friedrichs von Schweintz zu Mühlredlitz, + 1589, die Verstorbene nebst einem Wickelkinde vor dem Gekreuzigten darstellend. Schadhaft.

Płyty nagrobne dwóch kobiet

               

Dwie płyty nagrobne kobiet, z których jedna zmarła w 1592 a druga w 1599 roku. Według zarówno Hansa Lutscha jak i Hoverdena, przed laty wokół kościoła było więcej płyt ale nie wiadomo co się z nimi stało.

Płyta nagrobna Margareth zd. von Brauchitsch

               

               

               

               

               

Płyta nagrobna Margarethy zd. von Brauchitsch zmarłej wg. Lutscha w 1599 roku. Wokół postaci zmarłej cztery herby rodzinne. Po stronie ojczystej von Brauchitsch i von Reibnitz a po stronie macierzystej von Axleben oraz von Reibnitz.
Hans Lutsch płytę tę opisuje jako "eine Frau + 1599", u Hoverdena w wyciągu z inwentaryzacji jej nie ma.

Płyta nagrobna kobiety zd. von Schkopp zmarłej w 1592 roku

               

               

               

               

               

Płyta nagrobna kobiety zd. von Schkopp, zmarłej w 1592 roku. Wokół postaci zmarłej znajdują się cztery herby rodzinne. Po stronie ojczystej von Schkopp i von Stosch a po stronie macierzystej von Kittlitz oraz von Warnsdorf.
Hoverden kobietę tę opisuje jako żonę von Malleschlich zmarłą w 1592 roku, natomiast Hoverden bardzo krotko "eine Frau + 1592".

Epitafium Nickela von Mohl i jego żony Magdaleny

               

               

               

Bardzo nieczytelne na skutek działania warunków atmosferycznych oraz zamalowania inskrypcji epitafium poświęcone Magdalenie von Mohl zd. von Falckenhain, mężowi Nickelowi von Mohl oraz ich trójce dzieci.
Według Hoverdena Magdalenia zmarła w 1569 roku.
Na dole epitafium w dwóch rzędach umieszczonych zostało osiem herbów rodzinnych. W rzędzie górnym: von Mohl, von Rothkirch, von Falckenhain i von Rothkirch, a w rzędzie dolnym: nieustalony, von Knobelsdorf, von Tschirn oraz von Nostitz.

Epitafium Ursuli von Pannwitz † 1588

               

               

               

               

               

               

Epitafium Ursuli von Pannwitz z d. von Mohl, żony Georga von Pannwitz ze Szczytnik, zmarłej 6 lutego 1588 roku. Nad płytą główną, na której Ursula klęczy pod krzyżem, na którym zawisł ukrzyżowany Chrystus, w rzędzie umieszczono osiem herbów rodzinnych: von Mohl, nieustalony, von Tschammer, von Littwitz, von Knobelsdorf, von Eberspach, von Hochberg oraz von Rothkirch.
Hans Lutsch w swoim opracowaniu podaje źle odczytaną datę czyli 1581, i taką datę przyjęto na wielu stronach internetowych.

Epitafium Nicklasa von Mohl † 1699

               

               

               

               

               

               

               

               

Epitafium Nicklasa von Mohl, urodzonego 14 lutego 1628 roku a zmarłego 25 grudnia 1699 roku w wieku niecałych 72 lat. 18 czerwca 1653 roku ożenił się z Marią Elisabeth zd. Mücheln, która zmarła 6 marca 1717 roku w wieku 81 lat i 10 miesięcy.
Po obu stronach płyty inskrypcyjnej umieszczono 16 herbów rodzinnych. Po stronie lewej herby Nickela von Mohl: von Mohl, von Schweinichen, von Brauchitsch, von Landskron, die Losen, von Rothkirch, von Axleben i von Schweinitz, a po stronie jego żony: von Mücheln, von Haugwitz, von die Lochau, von Biberaw, nieustalony, von Zedlitz, von Heynitz oraz die Losen.

W tym miejscu pragnąłbym bardzo podziękować Danucie Szybińskiej Juszczuk za doskonałe odczytanie wszystkich herbów. Muszę przyznać, iż jest ona obecnie wybitną znawczynią heraldyki śląskiej a wiedzą swoją przewyższa niejednokrotnie osoby zajmujące się tą problematyką zawodowo. Może dlatego, że heraldyka jest jej pasją i codziennie zgłębia dalsze jej tajniki.

Epitafium Marii Ebersbach † 1673

               

Epitafium barokowe Marii Magdaleny Ebersbach zd. Scholtz, urodzonej 30 marca 1648 roku a zmarłej 27 lutego 1673 roku. Jej pierwszym mężem był Jeremias Schetler, dr filozofii i medycyny, z którym przeżyła 5 lat i 24 tygodnie, rodząc dwóch synów. Drugim mężem był Daniel Ebersbachm tutejszy pastor, z którym przeżyła w małżeństwie jedynie 2 lata 4 tygodnie i 3 dni.

Mauzoleum grobowe

               

               

Do wschodniej ściany kościoła p.w. św. Trójcy, przylegają dwa mauzolea grobowe. Pierwsze w którego wnętrzu stoją dwa piaskowcowe - barokowe sarkofagi pochodzi z XVIII wieku. Drugie należy do rodu von Mohl a czas jego powstania określa tablica fundacyjna wmurowana w ścianę nad mauzoleum: David von Mohl 1629. We wnętrzu naprzeciw wejścia ulokowano marmurowe epitafium inskrypcyjne poświęcone przedstawicielowi rodu von Mohl 1628 - 1717. W narożnych niszach pełnopostaciowe figury Wiary, Miłości, Nadziei i Sprawiedliwości.

Jeżeli chodzi o sarkofagi, to w zasadzie literatura podaje wiek XVIII, i tutaj zachodzi pomyłka, bowiem na jednych z sarkofagów widnieje bardzo wyraźna data śmierci tj. 4 listopad 1801 roku. Jest to sarkofag ówczesnego właściciela majątku Heinricha Ferdinanda Wilhelma Nickisch von Rosebegk.

• Zdjęcia pochodzą z portalu Dolny Śląsk oraz zostały wykonane przez małżeństwo Danutę i Marka Juszczuk.